Hey mortals, Ancient Queers hier! Dit is mijn eerste blog ooit, dus ik ben benieuwd wat jullie ervan vinden! Vandaag op de planning: de beroemde dichteres – en vrouwenliefhebber – Sappho.
Stel je voor: 2.500 jaar geleden (ja, twee-en-een-half-duizend jaar geleden), op een zonovergoten eiland op de Egeïsche zee, zit een vrouw te schrijven op een bankje in de zon. In gedachten verzonken tikt ze met haar potlood tegen haar mond en puzzelt wat met de woorden in haar boekje. Ze schrijft niet over beroemde veldslagen, koningen, of stoere soldaten, maar maakt een teder liefdesgedicht over die ene persoon die haar hart sneller doet kloppen – een beeldschone vrouw genaamd Atthis. Dat is Sappho van Lesbos.
Wie was Sappho?
Sappho was een Oud-Griekse dichteres die poëzie schreef over, onder andere, haar liefde voor vrouwen. Ze schreef lyrische poëzie, dat wil zeggen: poëzie die wordt voorgedragen onder begeleiding van een lier – een soort draagbare harp.
Sappho’s poëzie werd in de Oudheid – en wordt nog steeds – als buitengewoon mooi beschouwd. Ze verdiende tijdens haar leven de bijnamen De Dichteres en De Tiende Muze. De beroemde filosoof Plato zou hebben gezegd:
Er zijn negen Muzen, zeggen sommigen — hoe kortzichtig:
er is ook nog Sappho van Lesbos, de tiende.
Ook werd ze in het Hellenistisch Alexandrië gerekend tot één van de Negen Lyrische Dichters, die door geleerden zorgvuldig bestudeerd en bewonderd werden. Sappho werd dus gezien als hét voorbeeld van de dichtkunst. Ook was ze de enige vrouw op deze lijst: een bewijs van haar talent.
Sappho’s werk
Sappho heeft waarschijnlijk zo’n 10.000 regels geschreven, maar van haar werk is niet veel bewaard gebleven. Toch komen haar gevoelens voor vrouwen nog steeds duidelijk naar voren in de fragmenten die we hebben, zoals in dit gedicht:
Mij dunkt, hij moet wel een god gelijk zijn
de man die daar vlak tegenover jou
gezeten is en van dichtbij je lieve
stem kan horenen hoe verleidelijk je lacht, het laat zo waar
mijn hart overslaan in mijn borst:
en als ik even in je richting kijk, is ’t net of
m’n stem hapert;mijn tong verstijft, en hele kleine
vlammetjes zijn onder m’n vel gekropen,
met mijn ogen zie ik niets meer, en mijn
oren suizen.(vertaling: Guy Debognies)
Prachtig toch, hoe ze dat gevoel van een mix tussen jaloezie en een crush kan beschrijven?
En wat vind je van deze? In dit gedicht schrijft ze over haar oude geliefde, Atthis.
Atthis, nimmer haar weer te zien;
Eerlijk wilde ik nu, ik was dood. –
Zij, met tranen en zuchten verliet zij mijVeel – en dit, wat zij tot mij sprak:
‘Ach, hoe vreselijk dit voor ons;
Sappho, waarlijk, onwillig verlaat ik U …’
Oh Sappho, the heartbreak!
Een van mijn favoriete regels van haar is:
κἄμμες δ’ ἄμμις ὄττις ἔραται μνασθήσεται
Iemand, dat zeg ik je, zal zich ons herinneren.
Nou, missie geslaagd, Sappho! Hier zit ik dan, 25 eeuwen later, een blog over je te schrijven.
Sapphic en lesbisch
En dan nu de brandende vraag: waar komen dan die twee woorden sapphic en lesbisch vandaan?
Sapphic, zoals je misschien wel kan raden, is direct afgeleid van haar naam, Sappho. In het Engels wordt het gebruikt om vrouwelijke liefde of relaties tussen vrouwen (wlw: women loving women) te beschrijven.
Lesbisch komt van het eiland Lesbos, waar Sappho vandaan kwam. Het eiland werd zo geassocieerd met haar gedichten over vrouwenliefde, dat lesbiennes hier later naar zijn vernoemd.
Een grappig feitje: In het Engels worden de inwoners van het eiland Lesbos Lesbians genoemd. Echt waar, zoek het maar op! In het Nederlands noemen we inwoners van Lesbos helaas geen lesbiennes, maar Lesbiërs. (Klinkt toch minder leuk, ik weet het.)
Sappho’s legacy
Sappho is nog steeds wereldberoemd. UNESCO erkent haar als een van de grootste literaire stemmen ooit. Niet alleen heeft ze onze queer vocubulaire veranderd, ook in de moderne literatuur, muziek en kunst kom je haar nog overal tegen. Zo wordt haar naam gebruikt in de popmuziek, worden er festivals, boekenclubs en tijdschriften naar haar vernoemd, en zijn er zelfs ‘sappho aesthetic edits’ op TikTok!
Ancient Queers
Voor mij is Sappho het perfecte startpunt van Ancient Queers. Ze is de eerste officieel erkende lesbienne uit de geschiedenis. Ze laat zien dat queer liefde niet iets moderns is, maar al zo oud is als de geschiedenis zelf.
Jouw beurt!
Jouw beurt! Welke queer persoon uit de oudheid moet ik echt een keer behandelen? Laat het me weten in de comments! Bedankt voor het lezen!
PS: De volgende keer duiken we in de wereld van intersekse personen met de mythe van Hermaphroditus. Stay tuned!